که هنوز در برخی از جوامع عشایری استان فارس و به ویژه در بین عشایر ایل قشقایی رواج دارد.
در مجموع می توان گفت در استان فارس دو فرایند موسیقایی وجود دارد که ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند.
یکی موسیقی قشقایی و دیگری موسیقی مردم فارس زبان است که
در واسونک ها ، ترانه ها ، مولودی خوانی ها ، سوگ خوانی ها ، چاووش خوانی ها و صورت های دیگری از موسیقی جلوه گر می شود.
احمد صدری، پژوهشگر موسیقی و نوازنده ساز سه تار، تنبور و دوتار در باره موسیقی فارس زبانان تحقیقات گسترده ای انجام داده است
که بر اساس این پژوهش ها ، موسیقی ترک های قشقایی با ترک های آذری به لحاظ فرهنگ موسیقایی نسبت نزدیک دارد.
موسیقی ایل قشقایی شامل بخش های موسیقی عاشیقی است که در فرهنگ آذربایجان هم وجود دارد.
دسته دیگر چنگی‌ها هستند که به نوازندگان کرنا، سرنا و نقاره گفته می‌شود و معمولاً در عروسی‌ها اجرا می‌شود.
بخش دیگر آن موسیقی ساربانی است که با زبان فارسی قدیم و با نی اجرا می شده است و اکنون تقریبا منسوخ شده است.
عمده موسیقی که در این منطقه باقی مانده به شکل ترانه و تصنیف است.
بخشی از این ترانه‌ها واسونک‌ها هستند که معمولاً در قالب دوبیتی سروده می‌شوند و در مراسم عروسی و شادی اجرا می‌شوند.
سرنا و نقاره یا کرنا و دهل آلت های مهم موسیقی قشقایی است
که همچنان در مراسم عروسی نواخته می شود ، اما استفاده از آن به جز در موارد خاص محدود شده و
گستره آن از جوامع محلی فارس فراتر نمی رود، هیچ کانون و آموزشگاه رسمی نمی توان یافت
که دهل و نقاره یا سرنا و کرنا تدریس کند و فراگیری این موسیقی سینه به سینه و به صورت محلی در مناطق عشایری استان فارس رواج یافته است.
محسن خباز پژوهشگر و موسیقی دان استان فارس نیز تحقیقات گسترده در حوزه موسیقیایی این استان انجام داده است
و مبنای شناخت بسیاری از سازها و موسیقی استان فارس را کتاب دو جلدی دائرهالمعارف سازهای ایران می داند که محمدرضا درویشی نگاشته است.
این مجموعه علمی ، فرهنگی در سال ۲۰۰۲ به عنوان بهترین کتاب سازشناسی سال در جهان معرفی شده
و دربارهٔ سازشناسی و سازهای ایرانی و سازهای منسوخ شده مطالبی ارائه کرده است.
محمدرضا درویشی پژوهشگر و نویسنده کتاب یاد شده فصل هایی از نوشتار خود را به معرفی موسیقی قشقایی و
استفاده از سازهای دهل و نقاره و سرنا و کرنا اختصاص داده است.
زدن نقاره، یا نوبت زدن با آلات و ادوات مختلف، از یادگارهای قدیم استان فارس بوده است که طلوع و غروب خورشید را هم با آن استقبال و بدرقه می کردند.
هنوز هم در برخی از طوایف عشایری استان فارس نواختن نقاره هنگام طلوع آفتاب مرسوم است اما این ساز قشقایی اندک اندک رو به فراموشی می گذارد.
نواختن نقاره در صبح و شام و مواقع ماتم و سرور و اعیاد و فتح و جنگ و دیگر تشریفات یک رسم همیشگی در ایلات و عشایر فارس بوده است،
این ساز اکنون به صورت محدود در تعزیه خوانی ها در کنار نواختن شیپور، نی و بربط مرسوم است.
نقاره دو طبل کوچک به هم متصل است مانند دو کاسه که روی آن را با پوست پوشانده اند
و با هر ضربه ای که به آن نواخته می شود صدایی از آن بیرون می آید و ریتم می گیرد.
پیشتر نقاره را بر شتر یا اسب می بستند و به وسیله دو چوب مانند طبل آن را می نواختند.
کاسه نقاره را بعدها از مس می ساختند و روی آن برای استحکام پوست گاو یا گوسفند می کشیدند.
محلی را که در مواقع صلح نقاره می زدند دردوره های بعد نوبتخانه یا کوسخانه یا نقاره خانه می گفتند
و در هنگام نقاره زدن کرنا و سرنا، و نقاره و کوس و امثال اینها به کار می بردند.
موسیقی بومی ایل قشقایی با نام عاشیق ها، چنگیان و ساربانان درآمیخته و در این میان موسیقی عاشیقی از جایگاه والایی برخوردار است.
موسیقی عاشیقی کهن و گسترده است و با شعر بومی درآمیخته است، عاشیق‌ها برای رویدادهای غمناک و شاد همیشه نوایی در سینه دارند.
در هنر عاشیقی حماسه جایگاه ارزنده‌ای دارد ،
حضور این هنرمندان را نه تنها در فارس، بلکه در آذربایجان و بیرون از مرزهای این سرزمین نیز می‌توان پی گرفت.
از خلال روایات قومی می‌توان دریافت که عاشیق‌های قشقایی در اصل از مناطقی همانند قفقاز، شروان و شکی آذربایجان به فارس مهاجرت کرده‌اند
و وجوه اشتراک قابل توجهی بین عاشیق‌های قشقایی و آذربایجانی به ویژه در زمینه بیان شجاعت و مردانگی افسانه وار کوراوغلو وجود دارد،
ولی از نظر شیوه اجرا تفاوت‌هایی نیز با همدیگر دارند.
آهنگ‌هایی همچون کرمی، معصوم، محمود و… را با کمی اختلاف عینا در اجرای عاشیق‌های آذربایجان هم می‌توان ملاحظه کرد
سازی که عاشیق قشقایی می‌نوازد شبیه سه تار و دارای ۹ سیم است که عموما آن را با مضراب و یا پنجه می‌نوازند،
ولی در دهه‌های اخیر کاربرد تار، کمانچه و دیگر آلات موسیقی نیز جایگاهی در میان موسیقی قشقایی یافته اند که عمدتا مورد استفاده هنرمندان جوان قرار می‌گیرد.
از آهنگهای قدیمی و امروزی عاشیق‌های قشقایی می‌توان از
سحرآوازی، جنگ نامه، محمد طاهر بیک ، معصوم ، صمصام ، کوراوغلو ، محمود و صنم، محمود و نگار، باش خسرو، هلیله خسرو، بیستون، حیدری، گرایلی نام برد.
هر کدام از آهنگهای مذکور با پیشینه قومی و تاریخی قوم قشقایی و دیگر اقوام ترک زبان ارتباط جدایی‌ناپذیر یافته‌اند.
عاشیق‌های قشقایی معمولا همراه عشایر کوچ می‌کنند.
در میان ایل قشقایی هنرمندان دیگری نیز هستند که به چنگیان معروفند.
